5-9 класс. Хакасская литература

Чарыдыuлыu чоох
Хакас литературазыныy 5-9-xi класстарuа программазы jjн eгредbглbг
программазына, «Хакас тbлb», «Литературнай хыuырыu, «Хакас литературазы,
«Хакас тbлb паза литературазы» eгредbг предметтерbнxе тоuынxаy программалар
тимнирbнxе методика чjптерbне (1-11 класс) тjстенbп пазылuан. Федеральнай
хазна eгредbг стандарттары хакас литературазын, jjн школада eгренbп, тоосчатхан
eгренxbлернеy мындаu пиктел парuан салтарларны киректепчелер:
Алынxа eгренxbнby хакас литературазын eгренерbнде, аныy предметче
саuыс-кjрbзbн пайыдарындаuы салтарлар:
Ада чирb-сууна хынары, хакас чонныy литературазына, культуразына,
тархынына, изb-пайына поuдархиры паза анны хайраллиры;
Пbлbстb пайыдарында паза чоох алuыдарында тbлир аймах тирbглернеy
(сjстbктернеy, интернет-пайынаy, паза пас.) алuым тузаланары.
Федеральнай хазна eгредbг стандарттары литература eгредиин аринxа
нааоyдайнаy
пeдbрерbнеyер
таныхтапчалар.
Eгредbг
стандарттарныy
кирексbнbстерb хоостыра, литература eгредиинby алызыuлары кинде хыuырарын
чайаачы оyдайuа айландырарынаy палuалыстыu полча. Полuан на eгренxbнby,
авторныy, хоос произведениенby аразында тиреy палuалыстар чайиры, паза чиит
хыuырыuxыларныy чайаачы узын таптиры полча. Автор – хыuырыuxы –
литература матыры – пbр тиксb чарылбас-парбас палuалыстыu, чайаачы
кjрbстbг система полары кjрbлче. Пу системаныy bстbнде тjремbл авторныy,
хыuырыuxыныy, матырныy
аразында чайаачы палuалыстарны чарыдары,
тыыдары, jскbрерb, чайаачы оyдайлыu тоuысха айландырары кjрbлче. Литература
уроктары пастыра хыuырыuxыны писатель чайаачызына кjjктbрерb, кjнbктbрерb
паза чиит хыuырыuxыныy кjyнbн писательнiy чайаачызына тартары jjн кjстеге
саналча.
Программа хоостыра jjнbнде литература eгредиин хайхастыu паза хыныu
eгредbг чорыхха айландырарынаyар саuыс кjрbлче. Хоос произведениенby иптbг
сомналuанын оyарары, аныy пай, сибер паза хоос тbлbн, сизbнbп, хыuырары,
произведениенby паза чиит хыuырыuxыныy пастаuы тоuазиин jрчbлbг паза чeрек
кjдbрbлbстbг тоuазыuа айландырары полча. Хакас литература программазы
хоостыра eгренxbнby eгренbс оyдайларын таптиры, олuаннарны наа bстезbг-тbлег,
проект оyдайлыu тоuысха кjстирb паза кjнbктbрерb, литература уроктары пастыра
наа экономика теезbглbг чуртас кjнbгbстерbне тимнирb кjрiлче. Eгренxее уроктар
пастыра наа пbлbске аймах чоллар табарuа, ол санда Интернет тее пайынаy
тузаланарuа, пос алынxа тоuынып кjнbгер, bстезbг-тbлег оyдайлыu идер
тоuыстарuа хайыu салары, eгредbг предмет пастыра хай-хай алuым
(метапредметнай) кjнbгbстернb таптиры. Сурыuлар паза идер тоuыстар системалыu
пирbлче.
Полuан на класста хакас литературазына неделяда 1 час алай ба 34 час чылuа
пирiлче.
Федеральнай хазна eгредbг стандарттары хакас литературазын, jjн школада
eгренbп, тоосчатхан eгренxbлернеy мындаu пиктел парuан салтарларны
киректепчелер:
Алынxа eгренxbнby хакас литературазын eгренерbнде, аныy предметче
саuыс-кjрbзbн пайыдарындаuы салтарлар:
2

Ада чирb-суунахынары, хакас чонныy литературазына, культуразына,
тархынына, изb-пайын апоuдархиры паза аны хайраллиры;
Пbлbстb пайыдарында паза чоох алuыдарында тbлир аймах тирbглернеy
(сjстbктернеy, интернет-пайынаy, паза пас.) алuым тузаланары.
Eгренxbлернby
литератураны eгренерbнде
предметнеy
алuым
(метапредметнай) салтарлары:
ол-пу сидbк сурыuларны оyарары, материалны eгренерbнде аны изерbстbре
пeдbрерb; пос кjрbзbн киречbлеп пbлерb, пос саuызын, таптап, чарыдып пbлерb;
eгредbгде ол–пу тоuысты турыстыра паза чjпсbнbстbг идее пeдbрерb, аны
толдыразынаy паалиры;
аймах информациянаy (наа пbлbстер оyдайларынаy) тоuынып пbлерb, аны,
орта таап, ароннап, eзeрерb паза пос алынxа тоuысты пeдbрерb, толдырары.
Предмет салтарлары:
1)
Пbлbстернb пайыдарында, кjптелдbрерbнде:
Чонныy па спин пeткен чайаачызыныy jjн сурыuларын орта сизbнерb;
М.М. Бахтиннby литератураны, аныy пазылuан тузынаy хапсыра eгренерb тbп
eгредиинеy палuалыстырары;
алынxа литература произведениезbнby кjрbмbн (жанрын) паза литератураныy
хайдаu чардыuына (родына) кbрчеткенbн тиреy идее чарыдары;
хоос произведениенby полтазын, пeдbзbн, хоос оyдайларын чарыдары; филология
eзeриин иртbрерb;
Хоос произведениен beзeриинде литература терминнерbнеy пос паза алuым
тузаланары.
2)
Алтын паалыu, аарластыu паза улуuластыu теезbглернb таптирbнде:
Хакас литератураныy паза культураныy тeбb чох пайына поuдархиры;
Хоос произведениелернb улуuлиры паза орта паалиры;
Пос алынxа кjрbстb таптиры;
авторнаy, чаразып алай чараспин, пос кjyнbн bлезbне сыuарары; авторныy кjрbзbн
паза саuызын улуuлиры;
3)
Чоох алuыдарында:
Jтbг хыuырары, хоос произведениенb орта паалиры;
Хоо спроизведениезbн хыuырып, аныy хоос оyдайларынаy тузаланып, постыy
чооuын пайыдары, тексттегb цитаталарнаy чjпче тузаланары.
4)
Сbлbгнb паалирында:
литература–сjс
искусствозы
тbп
пbлдbрbгнb
оyарары;
литература
произведениенby сbлиин паалиры;
хакас сjзbнby сbлиин оyарары, хоос оyдайларныy хоос омаларны jyнендbрерbнде
тузазы паза орны.
Курстыy учебный пландаuы орыны
Eгредbг программазы полuан на классха 34 часха кjрbлген, алай ба неделяда 1ер час пирiлче, школаныy eгредbг планына килbстbре пазылuан.
5 класс – 34 час (неделяда 1-ер час);
6 класс – 34 час (неделяда 1-ер час);
7 класс – 34 час (неделяда 1-ер час);
8 класс – 34 час (неделяда 1-ер час
9 класс - 34 час (неделяда1-ер час)
Хакас литературазыныy 5-xb классха содержаниезb
3

Литература –сjс искусствозы (1 ч.)
Чонныy пазылбин пeткен чайаачызы (11 ч.)
Нымахтардаyар. Хайхастыu нымахтар. «Палыхчы паза суuээзi».
«ПiрХарызах».
Хоныхтаyар нымахтар. «Iкi харындас». «Чалxы Торсых», «Кeмeс кинде».
Аy-хустардаyар нымахтар. «Пeдeрчeннеy Тeлгe». «Хозанах».
Аy-хустарырлары. Торuай хустыy ыры. Хозанныy ыры. Пeeрнiy ыры. Аат хустыy
ыры. Хазып ойлимдах (абаxахтыy ыры) Сортанахтыy ыры. Кeркexектiy ыры.
Хууларныy тахпаuы. Тиинixектiy ыры. Аy-хустарныy ырларынаyар.
Таптырuастар.
Сjспектер.
Сиспектер. Табырах чоохтаныстар (тикпе сjстер).
ХХ чeс чылдаuы хакас литературазы (22 ч.).
Литература нымахтары.
Кильчичаков М.Е. «Кjйтiк Тeлгeдеyер нымах». Карачаков С.Е. «Торымас».
Кобяков В.А. «Айдо». Эпитет. Тиyнестiрiг. Штыгашев П.Т. «Теерке кнес».
Котюшев И.Г. «Муy хазыy». Топанов Г.Ф. «Михайныy eлeзi», «Азыранды».
Костяков И.М. «Аy чолларынxа» чоохтардаy. «Аuас пазында хоосха». «Харам
апсах». «Хортых Хапчыuас», «Чалты Содаас». Тиспиреков Я.И «Часхы». Тиников
Н.Е. «Миша». Чебодаев М.И. «Хуртуйах тас». Балтыжаков Т.Н. «Аар». Халларов
(Кызычаков) А.А. «Саарсых мeeс». Топоев И.П. «Jрт». Казачинова Г.Г. (Мелейек)
«Киxеегi чeзе наyмыр».
Хакас литературазыныy 6-xы классха содержаниезb
Пурунuы тустарныy хоос сjзi
Хакас чоныныy пазылбин пeткен чайаачызы (6 ч.).
Кип-чоохтардаyар. Матырлыu кип-чоохтар. Кeн Арыu. Сибixекнеy Сибдейек.
Аат палазы Хубай Хус паза Ир Тохчын. Гипербола.
Тахпахтар. Тахпахтыy пeдiзiнеyер. Чалдаyар, чуртастаyар тахпахтар. Чохчоос кiзiнiy тахпаа. Толмашова Агафья тахпаа. Оолныy паза хыстыy тахпахтары.
Акунныy тахпаuы. Чиит оолныy тахпахтары. Чуртастаyар, чир-чайааннаyар
тахпахтар. Чаа тузындаuы тахпахтар. Ойын тахпахтары. Айтыс тамарыuлазып
тахпахтасханы.
ХХ чeс чыллардаuы хакас литературазы.
В.А.Кобяков. Чазыдаyарыр. Чиyiс. Проза паза поэзия.
А.М.Топанов. Jкiс. Аарлыu аалxы. Тракторист ыры. Кeскe. Олицетворение.
Н.Г.Доможаков.Кjгiлбей чазы. Наyмыр. Кибелiстiy синi.
И.М.Костяков. Jскi паза Мойнах. Басня. Аллегория.
И.Г.Котюшев. Пастаuы ас.
И.В.Капчигашев. Ixе. Хакасия порчозы. Ойuалыс (рифма) паза строфа.
М.Е.Кильчичаков. Аuырыu кiзiнiy ибiнде.
Н.Е.Тиников. Кавристiy кjглерi (улуu чоохтаy eзiктер).
Я.А.Тиспиреков. Хакасиям. Ixем чирi. Арuыстарыма.
Ф.Т.Бурнаков. Пора тай нанxым (улуu чоохтаy eзiктер). Алтын чалаy.
Кeлчeк. Чалаy Кeдет. Ээ-кeлии. Iкi jкер. Таyма. Мeндiт. Аарлыu сыйых.
М.Р.Баинов. Ixем. Ууxама. Хара суuларныy суун iссем.
Н.Т.Нербышев. Ады чох солдат. Тас Ирбен.
4

В.Г.Майнашев. Чир усхунuаны. Наyмырда. Метафора.
В.Г.Майнашев. Чир усхунuаны. Наyмырда. Метафора.
А.Е. Султреков. Кeyeр аuас (улуu чоохтаy eзiктер) Топыр пастыuтыт. Мjjттiy
тадылыu чызы. Покроп апсахтыy чjптерi.
Харындас паза хонxых чоннарныy литературазы (1ч.).
КууларЧерлиг-оол. Ixедеyер. Киик теерiзi.
Ю.Ш.Кюнзегеш. Хакас нанxыма.
Э.М.Палкин. Алтай.
Ирткенbн тиксb хатиры (2 ч.)
Хакас литературазыныy 7-xb классха содержаниезb
Хакас чонныy пазылбин пeткен чайаачызы (10 ч.).
Хакас чоныныy пазылбин пeткен чайаачызы. «Албынxы» (алыптыu нымах).
Алыптыu нымах. Алыптыu нымахтыy пeдbзb паза тbлb. Хайxылар.
Хакас литературазы (22 ч.).
В.А.Кобяков «Мылтых табызы» (чоох).
Андрей Иванович Кузугашев «Jjрлbг пeeрлер» (повесть).
Н.Г. Доможаков «Тыттыu таu» (поэма).
М.Е.Кильчичаков «Iкb кинек», «Ixем».
В.В. Угдыжеков «Тjреен чирbм», «Чазыда кjг», «Минby турам», «Арuысха», «Анда
син не пыролыuзыy».
М.Н.Чебодаев «Кeргеннbг чазы» (очерк), «Ким хазында» (очерк), «Абазанаy bкb
тоuазыu»(очерк).
М.Р.Баинов «Анпус чаxа», «Jлbм пbлбессер чол».
В.Ф.Барашков «Чуртас хырилары», «Чирbм амыры».
Тeрк чоннарныy литературазы (1 ч.).
С.П.Данилов «Кjjн тосты нымахчы».
Ирткенbн тиксb хатиры (1 ч.)
Хакас литературазыныy 8-xb классха содержаниезb
Хакас литературазы – 32 час
Литература – сjс искусствозы.
В.А.Кобяков «Кiрjске тeзiргенi» чоох.
Н.Г.Доможаков «Галина» поэма.
И.Г.Котюшев «Пастагы кeгeрт» кибелiс. И.Г.Котюшев «Улуu куске паза хахпан»
басня. М.Е.Кильчичаков «Хулгалар» драма.
Г.Ф.Топанов «Хаара Хус» улуu чоох.
С.И.Чарков «Ыраххы нанxы» чоох.
М.Туран «Сайалбаан сeрместер» чоох.
А.А.Халларов «Тиреy чулда» чоох. А.А.Халларов «Чазы хызы» чоох.
В.К.Татарова «Кeскe чиллер» кибелiс.
Тeрк чоннарыныy литературазы- 1 час
М.Б.Кенин-Лопсан «Анымxох, хоосчы!» кибелiс.
8 класста ирткенbн тиксi хатиры – 1 час
5

Хакас литературазыныy 9-xы классха содержаниезb
Хакас литературазы–29 час
В.А. Кобяков «Пасха кiзi аyмары». Н.Г.Доможаков «Терпектерге мeне».
И.М.Костяков «Чiбек хур». Н.Е.Тиников «Кeн сузында». М.Туран «Ир кiзiнiy
iстiнде изерлiг ат чызаан». М.Н.Чебодаев «Крепин». М.Р.Баинов «Тустарxа чорых
чjргенi», «Таy солбанында тоuазыu». А.А.Халларов «Акай». В.Г.Майнашев «Кeмeс
кeлбeстер», «Минiy хазыyым», «Ixеме», «Ixемнiy сарыны». Д.И.Чанков «Торuайах
табызы». Маuан Тимос «Саар паза Сахсар»
Тeрк чоннарыныy литературазы- 1 час
Л.Н.Арбачакова «Мееy черлерим…», «Чарых чол…»
5-9-xы класста ирткенiн тиксi хатиры – 1 час
Чоох алuыдары – 3 час
Хакас литературазыныy 5-xi классха тематическай планы
№ п/п
1.
2.
3.

Темаларныy jjн чардыхтары
Литература-сjс искусствозы.
Чонныy пазылбин пeткен чайаачызы
ХХ чeс чылдаuы хакас литературазы
Прай частарныy саны

Нинxе час
(прай 34 час)
1 час
11 час
22 час
34 час

Хакас литературазыныy 6-xы классха тематическай планы
№ п/п
1.
2.
3.
4.

Темаларныy jjн чардыхтары
Хакас чоныныy пазылбин пeткен чайаачызы.
ХХ чeс чыллардаuы хакас литературазы.
Харындас паза хонxых чоннарныy литературазы
Ирткенbн тиксb хатиры
Прай частарныy саны

Нинxе час
(прай 34 час)
6 час
25 час
1 час
2 час
34 час

Хакас литературазыныy 7-xi классха тематическай планы
№ п/п
1.
2.
3.
4.

Темаларныy jjн чардыхтары
Хакас чонының пазылбин пӱткен чайаачызы
Хакас литературазы.
Тeрк чоннарныy литературазы
Ирткенbн тиксb хатиры
Прай частарныy саны

Нинxе час
(прай 34 час)
10 час
22 час
1 час
1 час
34 час

Хакас литературазыныy 8-xi классха тематическай планы
№ п/п

Темаларныy jjн чардыхтары
6

Нинxе час
(прай 34 час)

Литература-сjс искусствозы. Хакас литературазы
Тeрк чоннарыныy литературазы
8 класста ирткенiн тиксi хатиры
Чоох алuыдар уроктар (сочинениелер)
Прай частарныy саны

1.
2.
3.

32 час
1 час
1 час
2 час
34 час

Хакас литературазыныy 9-xыклассхатематическай тематическай планы
№ п/п

Темаларныyjjнчардыхтары

1.
2.
3.

Хакас литературазы
Тeрк чоннарыныy литературазы
5-9-xы класста ирткенiн тиксi хатиры
Чоох алuыдар уроктар (сочинениелер)
Прай частарныy саны

7

Нинxе час
(прай34 час)
32 час
1 час
1 час
3 час
34 час

8

9


Наверх
На сайте используются файлы cookie. Продолжая использование сайта, вы соглашаетесь на обработку своих персональных данных (согласие). Подробности об обработке ваших данных — в политике конфиденциальности.

Функционал «Мастер заполнения» недоступен с мобильных устройств.
Пожалуйста, воспользуйтесь персональным компьютером для редактирования информации в «Мастере заполнения».